Νέα βιβλιογραφική ανασκόπηση για θαλάσσιους καύσωνες στη Μεσόγειο
Η Μεσόγειος Θάλασσα, μία από τις θαλάσσιες λεκάνες που θερμαίνονται ταχύτερα από τον παγκόσμιο ωκεανό, πλήττεται ολοένα και περισσότερο από θαλάσσιους καύσωνες— περιόδους παρατεταμένων, εξαιρετικά υψηλών θαλάσσιων θερμοκρασιών. Αυτά τα ακραία επεισόδια, ενισχυμένα από την κλιματική αλλαγή, έχουν γίνει πιο συχνά, εντονότερα και μεγαλύτερης διάρκειας, θέτοντας σημαντικούς κινδύνους για τα θαλάσσια οικοσυστήματα και την οικονομία των παράκτιων περιοχών.
Η μελέτη "Θαλάσσιοι Καύσωνες στη Μεσόγειο: Βιβλιογραφική Ανασκόπηση" από τους Darmaraki et al. (2024) είναι μια πρόσφατα δημοσιευμένη εργασία στο περιοδικό Mediterranean Marine Science. Αυτή η συνεργατική προσπάθεια έφερε κοντά επιστήμονες από διάφορα πανεπιστήμια και ιδρύματα, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής μέλους του ΠΟΣΕΙΔΩΝΑ, και προσφέρει μια σύνθεση των φυσικών, βιολογικών και κοινωνικο-οικονομικών διαστάσεων του φαινομένου στη θάλασσα της Μεσογείου. Η εργασία συγκεντρώνει την υπάρχουσα γνώση για σημαντικές περιπτώσεις προηγούμενων θαλάσσιων καυσώνων στην επιφάνεια αλλά και υποθαλάσσια, τις συνθήκες δημιουργίας τους, προβλέψεις για τη μελλοντική εξέλιξη του φαινομένου και επιπτώσεις στη λειτουργία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων της Μεσογείου, συζητώντας παράλληλα μελλοντικές προοπτικές.
Τάσεις τελευταίων δεκαετιών
Οι θαλάσσιοι καύσωνες έχουν ενταθεί σταθερά από τη δεκαετία του 1980, όπως φαίνεται από τη χρονική εξέλιξη των ιδιοτήτων που χρησιμοποιούνται ευρέως για την περιγραφή τους (βλ. εικόνα). Σημαντικές περιπτώσεις, όπως τα θερμά επεισόδια του 2003 και του 2022, παρουσίασαν πολύ μεγάλες θερμοκρασιακές ανωμαλίες και πολύ μεγάλη διάρκεια, αντίστοιχα. Σημειωτέον ότι οι ακραίες θερμοκρασίες σε πολλές περιπτώσεις επιφανειακών επεισοδίων δεν περιορίζονται στα επιφανειακά νερά. Συνθήκες θαλάσσιου καύσωνα σε μεγαλύτερα βάθη συχνά παρουσιάζουν μεγαλύτερη διάρκεια και έχουν μεγαλύτερη επίδραση στη θαλάσσια ζωή.
Ιδιότητες θαλάσσιων καυσώνων (ΘΚ) στη Μεσόγειο Θάλασσα (1982–2023): (a) Συχνότητα εμφάνισης ΘΚ, (b) Μέση ένταση ΘΚ, (c) Συνολικός αριθμός ημερών ΘΚ (d) Διάρκεια ΘΚ. Η γραμμική τάση και τα διαστήματα εμπιστοσύνης (95% επίπεδο εμπιστοσύνης) απεικονίζονται με μαύρες συνεχείς και διακεκομμένες γραμμές, αντίστοιχα. Οι ΘΚ ταυτοποιούνται με τη μέθοδο των Hobday et al. (2016) χρησιμοποιώντας δορυφορικά δεδομένα επιφανειακής θερμοκρασίας θαλάσσης από το προϊόν: Mediterranean Sea High Resolution L4 Sea Surface Temperature Reprocessed (https://doi.org/10.48670/moi-00173). Πηγή: Darmaraki et al. (2024).
Βιολογικές και οικονομικές επιπτώσεις
Οι θαλάσσιοι καύσωνες έχουν εκτεταμένες βιολογικές επιπτώσεις, με καταγεγραμμένα επεισόδια μαζικής θνησιμότητας σε θαλάσσια είδη όπως κοράλλια, σφουγγάρια και φύκη. Στην εργασία παρουσιάζονται λεπτομερείς πληροφορίες για το πώς επηρεάζονται συγκεκριμένα είδη από τους θαλάσσιους καύσωνες στη Μεσόγειο. Συζητάται επιπλέον ο τρόπος με τον οποίο οι θαλάσσιοι καύσωνες έχουν διαταράξει αλιευτικές δραστηριότητες και υδατοκαλλιέργειες, με άμεσες επιπτώσεις στις παράκτιες κοινότητες που εξαρτώνται από τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Οι αλυσιδωτές αυτές επιπτώσεις επισημαίνουν την επείγουσα ανάγκη για την αντιμετώπιση του φαινομένου από οικολογική αλλά και κοινωνικο-οικονομική άποψη.
Μελλοντικές προοπτικές και τεχνητή νοημοσύνη
Η εργασία τονίζει την ανάγκη για βελτιωμένη παρακολούθηση, πρόβλεψη και περαιτέρω κατανόηση των θαλάσσιων καυσώνων, ενώ συζητά περιορισμούς και προοπτικές όσον αφορά τις υπάρχουσες και αναπτυσσόμενες ερευνητικές μεθόδους σε αυτό το σχετικά νέο αλλά εκπληκτικά αναπτυσσόμενο πεδίο έρευνας. Η χρήση προηγμένων εργαλείων, όπως η τεχνητή νοημοσύνη (AI), φαίνεται να είναι μια υποσχόμενη κατεύθυνση —αν και βρίσκεται ακόμα στα πρώτα στάδια— για τον εντοπισμό μοτίβων στην χωρο-χρονική εξέλιξη ή τους μηχανισμούς δημιουργίας των θαλάσσιων καυσώνων, και κυρίως για την αξιόπιστη πρόγνωσή τους με σκοπό τον έγκαιρο περιορισμό των επιπτώσεων του φαινομένου.
Ολοκληρωμένη πηγή πληροφόρησης για τη Μεσόγειο
Η δημοσίευση συγκεντρώνει υλικό από έρευνες που αφορούν όλες τις πτυχές του φαινομένου. Παρουσιάζει σημαντικές περιπτώσεις θαλάσσιων καυσώνων, χαρακτηριστικές ιδιότητές τους κατά τις τελευταίες δεκαετίες, μηχανισμούς δημιουργίας, οικολογικές και κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις στη θάλασσα της Μεσογείου. Εντοπίζοντας ερευνητικά κενά και συνθέτοντας προοπτικές για μελλοντική έρευνα στον τομέα, σκοπός της εργασίας είναι να αποτελέσει μια ολοκληρωμένη πηγή πληροφορίας για επιστήμονες, υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και εργαζόμενους στον τομέα της προστασίας των θαλάσσιων οικοσυστημάτων ή των παράκτιων οικονομιών στην ταχέως θερμαινόμενη Μεσόγειο Θάλασσα.
Δείτε τη δημοσίευση εδώ!
Darmaraki, S., Denaxa, D., Theodorou, I., Livanou, E., Rigatou, D., Raitsos, E. D., Stavrakidis-Zachou, O., Dimarchopoulou, D., Bonino, G., McAdam, R., Organelli, E., Pitsouni, A., and Parassyris, A.: Marine Heatwaves in the Mediterranean Sea: A Literature Review, Mediterr. Mar. Sci., 25, 586–620, https://doi.org/10.12681/mms.38392, 2024
